|
1 Gevelvorm en ,-versiering 17e/18e eeuw 1.1 Ontwikkeling en typologie gevelvorm: 1, 2, 3, 4, 5 1.2 Heraldische gevelversiering: 1, 2 1.3 Narratieve gevelversiering: 1, 2, 3 1.4 Gevelstenen: 1, 2, 3, 4, 5 -Uitgebreide inhoudsopgave: index |
- i n d e x -
|
Externe links: Heraldiek: bronnen, symbolen en betekenis Symbolen en tekens (Richard Willems) Heraldische figuren (dbnl.nl) Oorsprong symbolen (bovenlichten.net) Amsterdams gemeentewapen |
|
1.2.1 Gevelversiering 17e/18e eeuw - Heraldiek
Brouwersgracht 276.
Wapen van het Koninkrijk der Nederlanden ( ngw )
Singel 516-518
Prinsenhof (1661), Oudezijds Voorburgwal 195-199
Ook op het dak van het Prinsenhof prijkt de kogge (koggeschip) of hulk, het eigenlijke gemeentewapen van Amsterdam, reeds afgebeeld op zegels uit de 14e eeuw.
Meer opnames van het Prinsenhof vindt u op deze pagina
Gevelsteen aan de Munttoren, met het Amsterdamse zegel. Geen Andrieskruizen, die komen pas zon twee eeuwen later in zwang.
Ze worden doorgaans wit geschilderd omdat bladzilver aan de buitenlucht zwart wordt.
De kruisjes staan op een zwarte verticale baan.
Zon baan wil zeggen dat er een rivier door de stad loopt (zie de wapens van Rotterdam, Delft, Weesp, etc.).
Alles op een keel (= vermiljoenrood) veld.
Been- of lampenzwart en vermiljoen (van cochenille) en loodwit
waren de meest voorkomende middeleeuwse kleuren in de Lage Landen.
Het rood in de veel latere Hollandse driekleur is van meekrap. Bron: a'damsegevelstenen.nl
De hulk of het koggeschip zoals hij bovenop het paleis op de Dam prijkt. Ook hier zien we de vlag met de drie St.Andrieskruisen, nu horizontaal aangebracht.
Op deze pagina (klik) meer over dit wapen en het paleis op de Dam
Het stadswapen of zegel zoals het op de binnenplaats van het Karthuizerhofje prijkt
Binnenplaats Oudezijds Huiszittenhuis, ook wel Oudezijds Huiszittenaalmoezeniershuis gebouwd in 1655 naar ontwerp van bouwmeester Willem de Keyser, een zoon van Hendrick de Keyser.
Muur aan de Nieuwe Amstelstraat (gefotografeerd vanaf Weesperstraat): fronton met het zegel/stadswapen van Amsterdam.
Het hondje, symbool van trouw, met de kop over de reling.
Singel 421, Universiteitsbibliotheek. We zien hier het bekendste gemeentewapen: 2 leeuwen die een schild met St.Andrieskruisen gedekt met de
keizerlijke kroon vasthouden. Zie ngw
Het stadswapen werd aangebracht in 1723, toen de gevel zijn huidige uiterlijk kreeg. Er was toen in het gebouw een
beroemd logement gevestigd: het hotel Garnalendoelen.
De kleinere wapentjes zijn die van de vier 'overlieden' van de Handboogdoelen in 1651, met in het midden het wapen van het handboogschuttersgilde
Grote delen van het doelengebouw, dat dateert van omstreeks 1517, bleven onder pleisterwerk en behangsels behouden. In 1968 kwamen bij de restauratie ten behoeve van de bibliotheek
in het interieur verschillende onderdelen van het oude doelengebouw tevoorschijn. De grote zaal op de eerste verdieping had nog een oorspronkelijk balkenplafond;
in de muren zaten resten van gotische vensters en van de grote schouwen, die konden worden gereconstrueerd. Op de begane grond kwam een groot stuk metselwerk
met uitkragende bogen tevoorschijn, een restant van de middeleeuwse voorgevel.
Het is een eigenaardig idee dat zich in dit deel van de Universiteitsbibliotheek mogelijk het oudste metselwerk van Amsterdam en de enige laat-middeleeuwse schouw van de stad bevinden.
De herinnering aan de eerste gebruikers van het gebouw, de schutters van het St.-Sebastiaansgilde, is daarmee nog net niet helemaal verdwenen.
( uba )
Staalstraat, topgevel van de Saaihal, Pieter de Keyser 1641. Wapen van Amsterdam met keizerskroon.
Rusland 61
Oude Hoogstraat, Walekerkpoort door Hendrick de Keyser, 1616. De doodshoofden verwijzen naar de toenmalige functie van het poortje: een doorgang voor uitvaarten vanuit de Waalse Kerk
Oude Accijnshuis, Oudebrugsteeg. Gebouwd in 1637-1638 in classicistische stijl. Het is niet bekend wie dit bouwwerk ontworpen heeft; het wordt toegeschreven aan zowel Jacob van Campen als Pieter de Keyser.
In het Accijnshuis verzamelde het vijfkoppige college van accijnsmeesters de accijnzen (invoerrechten) die betaald moesten worden voor scheepsladingen van bijvoorbeeld graan, bier, wijn, turf, kolen en specerijen.
Het was het enige stadscollege dat niet in het stadshuis (nu Paleis op de Dam) gevestigd was. De bakstenen voor- en zijgevel hebben Ionische pilasters van zandsteen ter decoratie. De twee deuren aan de Oudebrugsteeg hebben een
natuurstenen omlijsting. Boven elke deur zijn twee gebeeldhouwde leeuwen met boven de linkerdeur het Amsterdamse stadszegel (een koggeschip) en boven de rechterdeur het wapen van de stad met de drie Andreaskruizen.
( wikipedia )
Brouwersgracht 174-178
Keizersgracht 367
Brouwersgracht 114-118.
Amsterdam is de stad onder de keizerskroon. In de late Middeleeuwen was men hier bijzonder trots op, want het was een teken van grote uitverkiezing boven de andere steden.
Zelfs toen Amsterdam in de zeventiende eeuw een republikeinse handelsstad was, hield men de keizerskroon op het stadswapen in ere.
( kroonlantaarn.nl )
De Westertoren. Hendrick de Keyser plaatste deze Rudolphinische kroon in 1638 op de Westertoren. Hij is gemaakt van
hout en bekleed met lood. De banden zijn van koper, de 750 parels van glas.
Het gemeentewapen op de Westertoren
Singel 77
Oranje Nassau Kazerne, Sarphatistraat 600-660 (276 m lang), gebouwd in 1810, ten tijde van het bewind van Napoleon Bonaparte.
Het hierboven getoonde wapen aan de voorzijde van het gebouw was oorspronkelijk het Franse keizerlijke wapen. Het werd na de Franse nederlaag in 1813 vervangen door het wapen van de 'soevereine vorst' Willem I (Willem Frederik)
die zijn vader Willem V - overleden in ballingschap in Engeland - opvolgde. In 1815 werd het Koninkrijk der Nederlanden uitgeroepen en het officiele 'koninklijke wapen' ingevoerd. Daarmee is dit het enige openbaar aangebrachte wapen van
de soevereine vorst (stelling-amsterdam.nl).
Nog enige andere timpanen van de Oranje Nassau Kazerne staan bij
symbolische voorstellingen afgebeeld.
Het Aalsmeerder Veerhuis uit 1634 aan de Sloterkade
Oudekerksplein, Oude Kerk. Boven de poort zien we het wapen van de Habsburgse keizers Maximiliaan en Philips de Schone (Karel V).
Oostenburgergracht. Wapen met VOC-monogram, vroeg 17e eeuw. Zie oostenburgcomplex.nl
Kattenburgerstraat
familiewapens 
Het familiewapen van Poppen (Kloveniersburgwal 95. Philips Vingboons, 1642) werd in de achttiende eeuw door de toenmalige eigenaren vervangen
Huis Bambeeck, Kloveniersburgwal 77, eveneens van Philips Vingboons, gebouwd ±1650
Trippenhuis, Kloveniersburgwal 29, ontworpen door een jongere broer van Philips Vingboons: Justus Vingboons (1620/21-1698).
Het huis is gebouwd in opdracht van de gebroeders Louys en Hendrick Trip uit de familie Trip. Zij noemden zichzelf "wapenhandelaren van de vrede" (Ex Bello Pax). Louys Trip is driemaal gekozen
tot burgemeester van Amsterdam, in 1674, 1676 en 1679.
Louys Trip (1605-1684) en Hendrick Trip (1607-1666) handelden in ijzer, wapens en munitie. Ze arriveerden rond 1630 in Amsterdam. Louys was getrouwd met Emerentia Hoefslager (1614-1673);
Hendrick met Johanna de Geer (1627-1691), een nichtje van hun grote concurrent Louis de Geer (1587-1652). De broers wilden het huis van Louis de Geer, het Huis met de Hoofden, in de schaduw stellen.
Om dit te kunnen doen, sloegen zij in 1655 de handen ineen en lieten door Justus Vingboons een burgerpaleis ontwerpen, bestaande uit twee volledige huizen achter een gemeenschappelijke
voorgevel; de breedste grachtenhuisgevel van Amsterdam. Het Trippenhuis werd in 1660-1662 aan de Kloveniersburgwal gebouwd.
De gevel is versierd met vruchtenslingers tussen de ramen, in het midden met olijf- en palmtakken, symbolen van de vrede (wikipedia) .
In het timpaan prijkt het wapen van de familie Trip: drie tripklompjes in het schild,- op deze foto niet goed te zien,- geflankeerd door vier kanonlopen en aan weerszijden een voorraad kanonskogels.
Op het dak staan hoekschoorstenen in de vorm van mortieren
Rokin 91
Blindgekapte wapenschilden op De Coddeman, Nieuwezijds Voorburgwal 171
Het huis 'Parijs' aan de Oudezijds Voorburgwal 232 werd gebouwd in 1626 in opdracht van Pieter Parys.
De gevelbekroning toont het pompeuze alliantiewapen van de familie Mamuchet-Van Heusden (ma mouchet = mijn snoet).
In totaal zijn er in het wapen vier 'snoeten' te zien, met onfortuinlijk groot uitgevallen neuzen.
De gevel van het pand werd in 1715 vervangen door het huidige exemplaar (Amsterdam Toerisme & Congres Bureau )
Herengracht 499
Alliantiewapen van Willem van Loon Jansz (het schild voor het wapen van de man) en Elisabeth de Witt (als gebruikelijk voor het wapen van de vrouw een ovaalvorm).
De morenkoppen zijn standaardonderdeel van het wapen van van Loon.
Herengracht 495, bouwjaar 1672 en 1707. Zie amsterdamsegrachtenhuizen-Herengracht 495
Herengracht 495: In het smeedijzerwerk zien we de spreuk OMNIA ORTA OCCIDUNT = Al wat opgegaan is, gaat onder.
Het wapen dat de lijstgevel van Herengracht 495 siert
Herengracht 491
Het blindgekapte wapen in de attiek van Herengracht 491
Herengracht 520 
Wapen van Lieve Geelvinck, burgemeester van Amsterdam
Spuistraat 
Keizersgracht 27 (middelste pand)
Keizersgracht 71
|
|
|
Beknopte indeling: 1.Gevelversiering 17e/18e eeuw: 1, 2, 3, 4 2.Stadsgezichten oud Amsterdam: 1, 2, 3, 4 3.Villa's 19e/20ste eeuw: 1, 2, 3, 4, 5, 6 4.Amsterdamse School: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 5.Eigen aardigheden: 1, 2, 3, 4 6.Parken: 1, 2, 3, 4 7.Architortuur: 1, 2 8.Postmodernisme: 1, 2, 3, 4, 5 9.Amsterdam Noord: 1, 2 |
naar boven
vervolg: 1.1.2 Heraldiek 
|
Externe links: Amsterdam startpagina stadsarchief Amsterdam bureau monumenten & archeologie beeldbank Amsterdam archipedia-architectuurencyclopedie arcam architectuurgids de ckplus monumenten-site vrienden van de A'damse binnenstad stichting Bonas |